چگونه به کودک ناشنوا آموزش دهیم

ناشنوا به کسی گفته می شود که : قادر به درک صداها از راه گوش چه با سمعک و چه بدون سمعک نمی باشد . در حالی که

شخص کم شنوا کسی است که قادر به دریافت صداها از راه گوش می باشد .

این که نقایص شنوایی تا چه اندازه بر کاهش بهره هوشی اثر می گذارد ، بستگی به این دارد که ما چه برداشتی از ارتباط بین فکر و زبان داشته باشیم . برخی از نظریه پردازان فکر می کنند تفکر بر زبان محاوره ای استوار است . آنها معتقدند که افراد مبتلا به نقص شنوایی از نظر هوشی از حد متوسط پایین ترند . آنان که معتقدند افراد مبتلا به نقص شنوایی از نظر هوشی همانند افراد شنوا هستند به تئوریهای استناد می جویند که تفکر و زبان را از یکدیگر جدا می دانند . این نظر کم کم رشد می کند که زبان اشاره همچون زبان محاوره خود یک زبان واقعی است . تحقیقات مویّد این هستند که نقص شنوایی لزوماً به عقب ماندگی هوشی نمی انجامد . با استفاده از تستهای غیر کلامی هوشی به جای تستهای کلامی ، پژوهشگران بطور کلی کشف کرده اند که دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا از نظر هوشی نرمال می باشند . و آنهایی که اغلب از نظر هوشی پایین هستند ، کسانی می باشند ، که دارای معلولیتهای دیگری مثل نابینایی هستند .


مربیان بسیار علاقمند ند که زمان شروع نقص شنوایی را بدانند . بهمین دلیل متخصصانی که با کودک مبتلا به نقص شنوایی کار می کنند ، اغلب از اصطلاحاتی نظیر : ناشنوایی مادر زادی و ناشنوایی غیر ارثی استفاده می کنند . و دو اصطلاح دیگر که اغلب در زمینه یادگیری زبان این کودکان بکار می روند عبارتند از : ناشنوایان قبل از فراگیری زبان و ناشنوایان بعد از فراگیری زبان.




آموزش زبان به ناشنوایان مطمئناً یکی از بزرگترین تلاشهای آموزشی است . کودک ناشنوا به تکلم و تربیتی خاص نیاز دارد . ما باید چشمهایش را جانشین گوشهایش بکنیم و متاسفانه چشم به اندازه گوش در فراگیری زبان موثر نیست . همچنین باید نقش والدین را در آموزش فرزندشان دوباره سازی کنیم . والدین یک کودک ناشنوا در یاری کودکشان برای فراگیری زبان نقش بسیارموثری دارند چون آنها بیشتر از هر کس دیگری به کودکشان علاقه مندند و بیش از هر کس دیگری در دسترس کودک هستند .


از آنجا که نحوه ارتباط در رشد اجتماعی و شخصیتی فرد نقش حیاتی دارد ، به نظر می رسد که افراد ناشنوا و کم شنوا با مسائل بیشتری در زندگی ، از جمله زندگی اجتماعی و شغلی مواجه می باشند . اما ، عامل تعیین کننده در این که آیا افراد ناشنوا و کم شنوا ، دچار مشکلات رفتاری خواهند شد ، به این بستگی خواهد داشت که تا چه میزان اطرافیان نا توانایی او را بپذیرند یا نپذیرند . " در بین همه معلولیتهای جسمانی ، ناشنوایی تنها اختلالی است که برای اعضای خود یک جامعه طبیعی به وجود آورده است . واین تعلق به گروه است که احتمالاً نیاز اساسی افراد ناشنوا به حساب می آید و به صورتی استثنایی برایشان پر جاذبه است."


برای آموزش خردسالان ناشنوا و کم شنوا از قدیم از دو روش اساسی استفاده شده است : روش شفاهی و روش دستی . طرفداران روش شفاهی معتقد بودند که این مساله برای کودک ناشنوا اهمیت دارد تا یاد بگیرد چگونه ، باقیمانده شنوایی خود را رشد دهد ، و بیاموزد چگونه از راه زبان با دیگران ارتباط بر قرار کند . طرفداران روش دستی معتقد ند که ناشنوایان دارای چنان قدرت شنوایی که بتوانند از طریق زبان شفاهی با دیگران ارتباط بر قرار کنند ، نمی باشند . بنابراین باید بر استفاده از روشهایی نظیر زبان اشاره در مورد آنان بیشتر تاکید شود . اما امروز ، اغلب مربیان کودکان ناشنوا به این حقیقت واقف شده اند که ترکیبی از روش شفاهی و دستی که به آن " روش کلی " می گویند از نظر منطقی برای ناشنوایان مناسب ترین است .


تربیت شنوایی و گفتار خوانی دو نوع از روشهای شفاهی به حساب می آیند . تربیت شنوایی معمولاً شامل رشد آگاهی کودک بر صداها ی اطراف ، و توانایی تشخیص کلی محرکهای محیطی ، و توانایی تشخیص بین صداهای گفتاری است . در روش گفتار خوانی ، که گاه بطور نادرست به آن لب خوانی می گویند ، به کودک مبتلا به نقص شنوایی آموخته می شود تا طرز استفاده از تعدادی نشانه های بصری و نه فقط علایم مربوط به لبها را فرا گیرد . این نشانه ها ممکن است جنبه محیطی داشته باشند ، یا همراه با پیام بوده امّا قسمتی از تولید گفتار نباشند ، و یا امکان دارد که مستقیماً مربوط به صداهای گفتاری باشند .


وسایل پیشرفته متعددی به کودک ناشنوا کمک می کند تا زندگی مستقلی را شروع کند . این وسایل عبارتند از : تدریس بوسیله کامپیوتر ، تلویزیون ، تلفن و وسایل کمک شنوایی ( سمعکها ) .


تحقیقات نشان می دهد که برای موفقیت کودک ناشنوا و نیمه شنوا باید برنامه ریزی صحیحی انجام داد وروی جنبه های تحصیلی ، شناختی و مشاوره والدین تاکید کرد . وباید از ابتدای برنامه آموزشی ( پیش دبستانی ) از تکنیکهای شفاهی و دستی هر دو استفاده شود .


منبع : کتاب کودکان استثنایی

بی تردید مادر اولین معلم کودک برای آموزش زبان است. البته این به این معنا نیست که پدر، خواهر و برادر و حتی پدر بزرگ و مادر بزرگ نقشی در این امر ندارند ولی رشد زبان کودک به هیچ کس دیگری به اندازه مادر وابسته نیست.

 به علل بسیار زیاد مادر شخص ایده آلی برای کمک است:

• ارتباط ویژه ای بین مادر و کودک برقرار است. این مادر است که بهتر از هرکسی تغییرات خلق و خوی کودک را متوجه می شود و خودش را با او تطبیق می دهد. این رابطه درست از لحظه تولد آغاز می شود و هیچ کس دیگری نمی تواند واقعا جای مادر را بگیرد.

یکی از مراحل کلیدی رشد در سه سالگی کودک، یادگیری تکلم است که برای رشد مغزی، عاطفی و نیز رشد اجتماعی و حیاتی او لازم است. میزان یادگیری تکلم کودکان همانند سایر ابعاد رشدی شان تا حدود بسیاری با یکدیگر متفاوت است. این توانایی به عواملی از قبیل طبیعت و رشد جسمی قسمت هایی از بدن که در امر تکلم دخالت دارند و نیز توانایی هوشی و یا وجود انگیزه از سوی محیط بستگی دارد. به خاطر داشته باشید که پیشرفت های اولیه، ارتباطی به توانایی هوشی کودک ندارد. بچه ها یادگیری زبان را قبل از آن که بتوانند حتی کلمه ای را ادا کنند آغاز می نمایند.

این نکته مهم است که شما وقتی را برای صحبت کردن با فرزندتان آن هم به طور مستقیم اختصاص دهید. چرا که این کار قوه تکلم او را تقویت می کند. در حین صحبت کردن به او نگاه کنید تا حس کند که شما منحصراً به او توجه دارید. این کار به او کمک می کند تا حالت های صورت را یاد گرفته و با گفتار همراه سازد.

• کودک از کسی که بیشتر وقتش را با او می گذراند خیلی بهتر یاد می گیرد. مادر شخص ایده آلی است، نه فقط به دلیل اینکه وقت زیادی را با کودک می گذراند بلکه بخاطر استفاده از جملات و لحن صحبت ثابت و یکنواخت. در این حالت کودک خیلی کمتر گیج می شود تا زمانی که بخواهد از چندین فرد مختلف یاد بگیرد. به علاوه کودک صحبت کردن را از بزرگسالان بهتر یاد می گیرد تا از کودکان دیگر.

• مادر در حین این که به کودک غذا میدهد، او را می شوید و به او لباس می پوشاند، مدت زمانی را با کودک می گذراند. این فعالیت های مراقبتی فرصتهای ایده آلی هستند برای صحبت کردن با کودک و ارائه جملاتی که بعدها برای کودک معنی دار و با ارزش می شوند.

• گفتیم که کودک یاد گرفتن را از روی زانوهای مادرش شروع می کند. این موضوع در مورد یاد گرفتن گفتار و زبان مصداق بیشتری دارد، حقیقتا کودک صحبت کردن را روی زانوهای مادرش یاد می گیرد. در این موقعیت کودک بهتر می تواند چیزهایی که مادرش می گوید را از سایر صداها جدا کند. می تواند بهتر لبهای مادرش را ببیند و نگاهش را تعقیب کند. این به کودک کمک می کند که بفهمد صداها چه معنایی دارند.

یکی از مسائلی که بعد از تولد فرزند ذهن والدین را مشغول می کند این است که در چه زمانی فرزندشان صحبت خواهد کرد. چون یکی از انتظارات والدین این است که هر چه زودتر توسط کودک شان به بابا و مامان خطاب شوند و برای همین لحظه شماری می کنند و ملاک و معیار شروع گفتار کودک شان گفتار کودکان همسن و سال کودک شان می باشد.

بعضی اوقات والدینی به مراکز درمانی مراجعه می کنند و کاملا مضطرب و نگران هستند برخی از آن ها به دلیل پاسخ های نادرست و غیر کاربردی متخصصین اضطراب و نگرانی افزون تر شده است. معمولا سوال این گونه والدین این است که چرا کودک 2ساله من نمی تواند مثل دیگر بچه ها حرف بزند و یا این که چند کلمه بیشتر نمی گوید -صحبت های ما را متوجه نمیشود - و یا با وجود این که صحبت های ما را متوجه می شود نمی تواند حرف بزند و از ایما و اشاره استفاده می کند. بعضی اوقات ما متوجه ایما و اشاره او نمی شویم و او عصبانی می شود و داد و فریاد راه می اندازد - البته این گونه نگرانی ها بیشتر در مورد پسرها مطرح می باشد تا دخترها.

چون میزان شیوع اختلالات گفتار ی و شنوایی در پسرها3 تا 4 برابر بیشتر از دختر ها است. در برخورد با این گونه والدین استفاده همیشگی از این جمله که "تا 3سالگی مشکل بر طرف می شود " کاملا غلط است. لذا حتما باید کودک و سوابق او بررسی شود تا جواب منطقی و علمی داده شود.

بعضی اوقات ممکن است از نظر زمانی به کودک فرصت لازم داده شود ولی بعضی اوقات نیز باید مشاوره و درمان شروع شود و خانواده هرچه زودتر متوجه مشکل کودک خود شوند و باید آن ها را توجیه نمود که زمان را از دست ندهند.

همیشه گذر زمان مشکل را حل نمی کند و بعضی اوقات مشکل را شدیدتر هم می کند و فرصت ها را از بین می برد.

هر کودکی منحصر به فرد است و مشکلات وی نیز منحصر به فرد است و اگر همسایه شما کودکی دارد که تاخیر در گفتار دارد ولی جبران شده است این مسئله ممکن است در مورد کودک شما اتفاق نیفتد.

گاهی اوقات تاخیر گفتار طبیعی است مثلا کودکی که مراحل قبل از شروع تک کلمه ای را خوب طی کرده است درک وشناخت خوبی دارد - راه رفتن او طبیعی است - مشکل شنوائی ندارد - کاملا هوشیار است و تمام تست های مربوط به مغز -خون - متابولیسم و آزمایش های هورمونی او طبیعی بوده است با راهنمایی والدین و دادن تمرینات به آن ها جهت انجام در منزل می توان منتظر گذشت زمان بود تا بهبودی حاصل شود. ولی اگر تاخیر به خاطر عقب ماندگی ذهنی –ناشنوائی- کم شنوائی- ضربه های مغزی -فلج مغزی- شکاف کام و اختلالات نافذ رشد می باشد دیگر نمی توان منتظر گذشت زمان بود و باید هر چه سریع تر اقدامات درمانی لازم را انجام داد.

منابع:

مرکز گفتاردرمانی آوا

سایت گفتار درمانی